Vandaag kwam in het nieuws dat een homostel Stefano en Arnout de baby Hayley dienen af te staan aan de draagmoeder.
Na de geboorte van Hayley is een DNA onderzoek gedaan, waaruit bleek dat niet eens van de wensouders de vader was maar de echtgenoot van de draagmoeder.
De draagmoeder had de inseminatie zelf uitgevoerd, maar is zwanger geraakt van haar eigen man.
De baby is genetisch dan ook niet verwant aan één van de wensouders.
Hoewel het kind is geboren vanwege de wens van Stefano en Arnout zijn de vrouw en haar man juridisch de ouders van Hayley. De vrouw is van rechtswege de moeder en omdat zij getrouwd is, wordt haar man ook automatisch juridisch de vader. In dit geval is de man ook biologisch de vader.
De ouders hebben aangegeven dat zij het kind zelf wensen te houden. De rechtbank heeft geoordeeld dat Hayley aan de ouders dient te worden afgestaan.
Hoe zit dat nu met draagmoederschap?
Draagmoederschap
Een draagmoeder is een vrouw die zwanger is voor een ander: de wensouder(s). De draagmoeder staat het kind na de geboorte af aan de wensouders.
Niet-commercieel draagmoederschap is in Nederland toegestaan.
In Nederland is draagmoederschap onder de volgende omstandigheden mogelijk:
Wensouders kunnen een draagmoeder binnen de eigen kring zoeken. Bijvoorbeeld bij vrienden of familie. Voor kosten die er zijn voor de draagmoeder kan een vergoeding worden gegeven.
Bevordering van (commercieel) draagmoederschap is in Nederland verboden. Dat staat in het Wetboek van Strafrecht (artikel 151b en artikel 151c).
Dit betekent dat websites geen reclame mogen maken om vraag en aanbod rond draagmoederschap te stimuleren en wensouders niet via sociale media openbaar maken dat ze een draagmoeder zoeken. Of andersom: een draagmoeder die op zoek is naar wensouders.
Vormen van draagmoederschap
Draagmoederschap kent verschillende vormen: hoogtechnologisch en laagtechnologisch draagmoederschap.
Laagtechnologisch draagmoederschap
Bij laagtechnologisch draagmoederschap wordt de eicel van de draagmoeder bevrucht door het sperma van de wensvader of van een donor. De draagmoeder is genetisch verwant aan het kind. Door zelfinseminatie kunnen de betrokkenen de bevruchting in principe zelf regelen. De wensvader levert in veel gevallen het zaad. Als de wensvader niet vruchtbaar is, kan donorsperma worden gebruikt.
Hoogtechnologisch draagmoederschap
Bij hoogtechnologisch draagmoederschap wordt bij de draagmoeder een embryo ingebracht dat ontstaan is door IVF. Het embryo kan ontstaan zijn uit een eicel en/of zaadcel van de wensouders. Het VUmc is het enige ziekenhuis dat ivf-draagmoederschap aanbiedt. Tot nu toe hanteert het VUmc heel strenge criteria. Alleen als een vrouw geen (functionerende) baarmoeder heeft of een zwangerschap levensbedreigend is, komen stellen in aanmerking. In tien jaar tijd zijn er 25 baby’s via zo’n traject in Nederland geboren. Homostellen komen niet in aanmerking. Het VUmc heeft dit jaar wel aangegeven dat het wellicht in de toekomst mogelijk wordt, maar zo ver is het nu nog niet.[1]
Regelgeving rondom draagmoederschap
In Nederland zijn duidelijke regels rond draagmoederschap en zaadcel- en eiceldonatie. Gebruik van anonieme donoren bij behandeling in de klinieken is niet mogelijk. Hoogtechnologisch draagmoederschap is in Nederland alleen mogelijk als beide wensouders de zaad- en eicel leveren. Het kind is daarbij dus genetisch verwant aan beide wensouders en niet aan de draagmoeder.
Draagmoeder is juridische moeder
De draagmoeder is de juridische moeder van het kind, ongeacht of zij ook het genetische materiaal voor het kind heeft geleverd. Indien de draagmoeder getrouwd is, is haar echtgenoot automatisch de juridische vader van het kind.
Hoe worden de wensouders de juridische ouders na de geboorte?
Na de geboorte vraagt de Raad voor de Kinderbescherming u om een afstandsverklaring te ondertekenen. Met die verklaring doet u afstand van het kind. In die verklaring staat ook dat u geen betaling heeft ontvangen of zult ontvangen.
De wensouders mogen na de geboorte het kind opnemen in hun gezin. Ze vormen dan een pleeggezin. De Raad voor de Kinderbescherming moet daarvoor van tevoren toestemming geven. De Raad kijkt bijvoorbeeld of een wensouder een strafblad heeft. En of de wensouders geschikt zijn om een kind op te voeden. De Raad kan in het onderzoek vragen om mee te werken aan een DNA-test. Het kind opnemen in het gezin zonder deze toestemming is strafbaar.
Als juridische ouder (draagmoeder) kunt u vervolgens de rechter vragen om uw ouderlijk gezag te beëindigen. Eerst onderzoekt de Raad voor de Kinderbescherming deze aanvraag. Uiteindelijk beslist de rechter of de wensouders voogdij kunnen krijgen.
Wanneer de wensouders het kind 1 jaar verzorgd en opgevoed hebben, kunnen zij de rechtbank om adoptie vragen. Als draagmoeder doet u dan definitief afstand van het ouderlijk gezag. Pas na adoptie zijn de wensouders de juridische ouders geworden.
Erkenning van het kind
Is de draagmoeder niet getrouwd is? Dan bestaat de mogelijkheid voor 1 van de wensouders om het kind (prenataal) te erkennen. Deze ouder hoeft het kind dan niet te adopteren.
Onzekere toekomst?
Vanaf de conceptie van het kind ontstaat er door de ingewikkelde juridische procedures met onzekere uitkomst een onzekere toekomst voor wensouders, draagmoeder en het kind.
Ook kunnen er tussen de tussen de draagmoeder en de wensouders conflicten ontstaan.
In dergelijke conflicten is het ook onzeker hoe de rechter zal oordelen.
Wenselijkheid regelgeving omtrent draagmoederschap
De Staatscommissie Herijking ouderschap heeft onderzocht of er een wettelijke regeling voor draagmoederschap moet komen.
De Staatscommissie heeft in 2016 haar rapport Kind en Ouders in de 21ste eeuw aan de minister van Veiligheid en Justitie aangeboden.
De Staatscommissie heeft in dit rapport een lijst met aanbevelingen gedaan omtrent het draagmoederschap. Het volledige rapport kunt u Herijking ouderschap downloaden.
De Staatscommissie pleit onder meer voor een wettelijke regeling voor draagmoederschap. De regeling moet waarborgen bieden voor de positie van zowel het kind als de draagmoeder en de wensouders. De regeling moet het kind vanaf de geboorte rechtszekerheid bieden over ouders, nationaliteit, naam en gezag. Ook de draagmoeder en de wensouders krijgen zo zekerheid over hun positie. En over hun verantwoordelijkheden ten opzichte van het kind.
Draagmoederschap in het buitenland
De Staatscommissie maakt zich grote zorgen over sommige praktijken rond draagmoederschap in het buitenland. In verschillende landen wordt de draagmoeder onvoldoende beschermd. Ook is het onderscheid tussen draagmoederschap en kinderkoop niet duidelijk. Kinderhandel ligt zelfs op de loer. De Staatscommissie adviseert dan ook strafbaarstellingen van verkoop van kinderen en het betalen van een prijs aan de draagmoeder boven het bedrag dat door de rechter is vastgesteld. Voorkomen dient te worden dat er een commerciële handel ontstaat. Door moeilijke procedures in Nederland en het ontbreken van de mogelijkheid van hoogtechnologisch draagmoederschap voor homostellen in Nederland wijken veel wensouders evenwel uit naar het buitenland met alle daaruit voortvloeiende problematiek.
[1] http://nos.nl/artikel/2164875-vumc-misschien-ooit-ivf-draagmoeder-voor-homoparen.html
